De Nederlandse Dominicanen – zie voor uitvoerige informatie de parochie website: www.rkkerkbennekom.nl – richten zich rechtstreeks tot de ca.1300 parochies met een brochure. Daarin stellen zij, uitvoerig gemotiveerd, dat parochies in de huidige noodsituatie van het tekort aan gewijde celibataire priesters creatief de theologisch verantwoorde vrijheid mogen nemen hun eigen voorgangers, man of vrouw, te kiezen om voor te gaan in de eucharistie. Dit is verrassend, verheugend en vooral gewichtig omdat de brochure afkomstig is van gerenommeerde theologen van een orde die zijn sporen heeft verdiend.
Geluiden als deze konden al veel eerder worden gehoord. Maar dat de dominicanen nu met zo’n helder betoog komen dat ook de niet-theologen, zeg maar de gewone gelovigen, kunnen lezen en bevatten, mag ons met grote vreugde vervullen. Want zo voelen we het al lang.
De dominicanen die met de publicatie van hun geschrift op de eerste plaats de bedoeling hebben een vernieuwde en verdiepte discussie op gang te brengen kunnen natuurlijk niet hebben verwacht dat de hiërarchie van de kerk, met op de eerste plaats de Nederlandse bisschoppen, zo maar zouden omgaan. De bisschoppen hebben, met in het vooruitzicht een nadere meer inhoudelijke reactie, al laten weten dat het voorstel van de dominicanen volstrekt in strijd is met het geloof van de katholieke kerk. Maar dat is nu net de vraag waarover gediscussieerd moet worden. Als je een dialoog voert of een discussie moet je ook kunnen luisteren. Dat is niet bepaald de sterkste kant van de kerkelijke hiërarchie. Fons Jansen, u kent hem nog wel, de man van de ‘Lachende Kerk’, wist het ons jaren geleden al te vertellen. “Als de paus op zijn volgende reis nu eens een gehoorapparaat meenam in plaats van een microfoon”, zei hij toen. En ook:”In Qumran is de derde brief van Petrus gevonden waarin hij vermeldt dat Jezus hem gewaarschuwd heeft van de kerk vooral geen organisatie te maken met hoofdkwartieren, ambassades en hiërarchieën”. Fons Jansen kon bij de katholieken een bevrijdende lach opwekken. Wat Fons Jansen bracht als satire, brengen de dominicanen als een hoopgevende en bemoedigende boodschap. Een hart onder de riem met als impliciete boodschap vol te houden en op onze weg door te gaan met op onze manier eucharistie te vieren. “Waarom willen jullie altijd eucharistie vieren”, wordt van kerkelijke zijde wel eens gevraagd, “er zijn toch zoveel andere vormen om te vieren?” “Jawel, maar dan niet omdat we geen eucharistie mogen vieren, maar omdat we voor een andere vorm van vieren kiezen!”
Het theologische betoog van de dominicanen valt bij ons in vruchtbare aarde, als ik dat beeld hier mag gebruiken. Het spreekt ons aan dat de kerk geen piramidale organisatie zou moeten zijn met de hiërarchie aan de top en het gelovige volk aan de basis. Maar omgekeerd. Het volk en het heil van het volk vormen het doel van de kerkgemeenschap: de hiërarchie is het dienende middel daartoe. Het spreekt ons aan dat het verplichte celibaat niets met de eucharistie van doen heeft. Hoe betekenisvol het celibaat kan zijn in een persoonlijke levensstijl. Het spreekt ons aan dat de vrouw functioneert in de kerk, ook in een priesterlijke bediening. Wij ervaren het in onze eigen parochie. Had de parochie zoals die nu is kunnen bestaan zonder de vrijwillige inbreng van de vrouw? De vrouw is de draagster van de continuïteit van het leven.
Deze gedachten, ondersteund door het actuele geschrift van de dominicanen, dragen ons verder. Zelfbewust gaan we verder. De hoop draagt ons verder en we jagen daarmee geen illusie na. De Geest zal ons niet verlaten.
Het is niet zonder betekenis dat Jan Nieuwenhuis, een van de schrijvers van de brochure, het hun ‘testament’ noemt. De orde der dominicanen, die zoveel jaren ook in Nederland een grote rol heeft gespeeld in pastoraat en theologie, loopt leeg. Ook de schrijvers van de brochure zijn al op gevorderde leeftijd. Zij laten met hun geschrift aan ons als het ware na wat hen ten diepste beweegt en hun zorgen baart.
Timo Harmsen,
5 september 2007.
Ontwikkelingen na het afsluiten van bovenstaand artikel maken een naschrift noodzakelijk.
Om verdere gesprekken over de inhoud van de brochure te bevorderen hebben de dominicanen een studiedag in hun klooster in Huissen belegd op 22 september. Wij, althans zeer velen, hebben zich verheugd om dit initiatief en zijn nu des te meer teleurgesteld dat de dominicanen zich genoodzaakt voelen de geplande studiedag te schrappen. We moeten en hoeven niet te berusten in een situatie waarin de hiërarchie van de kerk ons in de steek laat. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling, die het verder uiteenvallen van de kerk alleen maar bevorderd. Volgens de regels van de officiële kerk zijn vrouwen en niet-celibataire mannen van het priesterschap uitgesloten. Over de vrouw als priester mag zelfs sinds de vorige paus Johannes Paulus II niet meer gesproken worden. En hoewel diezelfde paus gedurende zijn lange pontificaat en ook zijn opvolger de huidige paus Benedictus XVI bij herhaling hebben verkondigd dat de eucharistie het centrum is van het geloof van de kerk, wordt in de praktijk het vieren van de eucharistie aan de parochies onthouden door de eucharistie afhankelijk te maken van het beschikbaar zijn van een gewijde priester. In feite wordt hiermede het priesterschap boven de eucharistie gesteld. En wat “in strijd met het geloof van de katholieke kerk“ betreft, het wordt in de brochure van de dominicanen helder uiteengezet dat zij zich niet richten tegen het geloof van de kerk maar slechts vragen stellen bij kerkelijke regels.
Zoals ik al schreef, vinden de bisschoppen dat de voorstellen van de dominicanen in strijd zijn met het geloof van de katholieke kerk. Nu mogen we er ook niet samen over praten. Kardinaal Simonis heeft nu ook contact opgenomen met het hoofdbestuur van de orde in Rome en er op aangedrongen de geplande studiedag niet door te laten gaan. Het bestuur van de orde, hoewel niet vallende onder de jurisdictie van de bisschoppen, heeft om haar moverende redenen daarin bewilligd.
Binnen een hiërarchie is een verzoek een bevel. De Nederlandse orde kon dus een dringend verzoek van haar eigen hoofdbestuur van de orde in Rome niet negeren. De dominicanen hebben nu de bisschoppen uitgenodigd in de toekomst samen met hen een studiedag te beleggen. Ja, de toekomst is lang. “Misschien nemen andere organisaties het gesprek over”, zegt Ben Vocking o.p., de provinciaal overste van de orde. Laten wij in de parochie of het parochieverband dan in ieder geval zelf praten over de verschillende opvattingen die onder ons leven over kerk en ambt en sprekers van buiten daartoe uitnodigen. En waarom zouden wij niet één kunnen zijn zonder het eens te zijn?
Timo Harmsen
8 september 2007
Leave A Comment
You must be logged in to post a comment.