Hoop vervlogen? Een vervolg

Toen ik mijn vorige artikel “Hoop vervlogen?” (Parochieblad maart 2008), in verband met de deadline voor het inleveren van de kopij afsloot, had ik nog maar vluchtig kennis kunnen nemen van het commentaar van pater Hervé Legrand o.p., theoloog en ere-professor aan het Institut Catholique de Paris. Legrand schreef zijn commentaar op verzoek van de magister, generaal overste, van de orde der dominicanen. In een brief maakte de magister het commentaar van Legrand tot het officiële standpunt van de orde en zond het aan het Nederlandse episcopaat en aan alle Nederlandse parochies. Vanwege de aard en de inhoud van dat stuk moet dat ernstig worden betreurd. Het geschrift van Legrand ervaar ik als een uiterst onvriendelijke en onbroederlijke bejegening van zijn ordegenoten, aan wie hij zelfs de bevoegdheid ontzegt te spreken tot ons, de gelovigen aan de basis van de kerk. Zijn commentaar is daardoor evenzeer een affront jegens ons. De basis is onbekwaam om zich in deze zaken te mengen. Alleen al daardoor geeft Legrand blijk van een volstrekt onbegrip van de Nederlandse situatie waarom het in deze gaat. Daardoor is het stuk van Legrand, vergeleken met het heldere, goed leesbare en voor ieder verstaanbare betoog van de brochure, volstrekt ongeschikt om aan de parochies voor te leggen. Het geschrift van Legrand mist nu juist die kenmerken die het zou moeten hebben om met de mensen, voor wie het is bedoeld, te communiceren. Dit maakt het des te onbegrijpelijker dat de magister van de dominicanen ertoe is overgegaan het geschrift van Legrand tot het zijne te maken en aan de parochies toe te zenden.

Het is niet mogelijk, niet mijn bedoeling en ook niet mijn competentie om op het commentaar van Legrand in al zijn theologische en kerk­disciplinaire aspecten in te gaan. Maar het zou u wel mogen aansporen om de stukken¹⁾ zelf ter hand te nemen en te lezen en er met elkaar over te spreken. Want het gaat ons aan. Ja ons, wij die de Kerk vormen. Wij die elke week samen komen om te vieren dat wij kerk zijn van Jezus Christus en ons met Hem en met elkaar verbinden. Wij samen met de hiërarchie. En als Legrand vindt dat de brochure “Kerk en Ambt” polariseert, stemming maakt tegen de hiërarchie van de kerk, begrijpt hij de grondtoon niet. Kwesties als het verplichte celibaat, de vrouw in het ambt, de decentralisering van het bestuur van de kerk worden al vele jaren aan de orde gesteld, door de basis – die van Legrand niet spreken mag – maar ook door vele individuele bisschoppen en priesters. Maar de kerk, de hiërarchie gaat daar niet op in, argumenteert niet of reageert alleen met een machtswoord²⁾, zoals JP II die de vrouw in het ambt voor altijd onbespreekbaar maakte (1994).³⁾

Het is ronduit pijnlijk te moeten lezen dat Legrand spreekt van aansporen tot schismatiek handelen. Hij doelt daarbij in het bijzonder op de volgende passage in de brochure:

Wij pleiten er met klem voor dat onze kerkelijke gemeenten, de parochies, in de huidige nood­situatie van het tekort aan gewijde celibataire priesters creatief de theologisch verantwoorde vrijheid nemen – en krijgen – om uit hun midden hun eigen voorganger resp. team van voorgangers te kiezen.

Op grond van de voorrangspositie van het ‘volk Gods’ boven de hiërarchie – uitdrukkelijk tijdens het Tweede Vaticaans Concilie uitgesproken – mag van de diocesane bisschop worden verwacht deze keuze in goed overleg te bevestigen door zijn handoplegging.

Mocht de bisschop de wijding of inordening weigeren op grond van argumenten die niet het wezen van de eucharistie raken, zoals de celibaatsverplichting, dan mogen de parochies erop vertrouwen, dat zij toch echt en waarachtig eucharistie vieren wanneer zij biddend brood en wijn delen.

En – als ik dan maar, net als Legrand, de spijkers op het lage water zoek – ‘pleiten voor’ is geen ‘oproepen of aansporen tot’, zoals Legrand kennelijk leest. Wie echter de situatie hier kent en bijvoorbeeld op 10 november 2007 de studiedag in de Amsterdamse Dominicuskerk heeft meegemaakt, waar 550 mensen uit het hele land bijeen waren – een menigte als op de pinksterdag uit de Handelingen – en vooral ook de gevoelens van de parochies kent, weet dat niemand een schisma wil. Het is juist een zoeken van hoe kunnen we in deze voor de kerk benarde tijd in onze contreien de kerk bijeen en overeind houden, zodat er niet nog meer kerken gesloten behoeven te worden en plaatselijke geloofsgemeenschappen uit elkaar vallen. Intussen houden wij het merendeel van onze zondagvieringen als een noodoplossing in de vorm van Woord- en Communievieringen, die velen – ook al berust deze constatering niet op een representatieve enquête – toch als een eucharistieviering ervaren. En ook de van tijd tot tijd te houden zogenaamde agapè-vieringen ontmoeten in onze parochie veel enthousiasme. Van de bisschoppen is in deze geen bevrijdend woord te verwachten. We zullen dus zelf op de weg moeten voortgaan die het geweten ons wijst, (overigens geheel in de geest van de brochure ‘Kerk en Ambt’, die – over het kiezen van voorgangers – stelt: “wij pleiten ervoor, dat parochies hierin met meer zelfvertrouwen en durf zullen handelen”).⁴⁾⁵⁾

Timo Harmsen, 25 februari 2008

 

¹⁾ De brochure “Kerk en Ambt”; het hier bedoelde commentaar van Legrand; een reactie daarop van Dr Hermann Häring; idem van Erik Jürgens; een verslag van een debat met hulpbisschop de Korte. Deze stukken zijn te vinden op www.katholieknederland.nl; www.dominicanen.nl; www.rk-kerkplein.org. En als u er mij om vraagt wil ik ze u graag toezenden, eventueel tegen een kleine onkostenvergoeding.

²⁾ Vergelijk hier wat Bluyssen en Rooyakkers in hun boek (2002) “God verborgen en nabij” op blz. 353 zeggen over de (on)afhankelijkheid van de gelovige van het kerkelijke gezag en het democratisch functioneren van een eenhoofdige leiding.

³⁾ Zie: www.womenpriests.org/nl/church/ ordinati.asp, alsmede: www.rkkerkbennekom.nl/vrouwelijke_priester _ingekort.htm

⁴⁾ De onmiddellijk na het verschijnen van de brochure in augustus 2007 door de bisschoppen toegezegde meer inhoudelijke reactie is, voor zover mij bekend, nog niet verschenen.

⁵⁾ zie ook “Van de priesternood een deugd maken” van drs Kees Kok: www.rk-kerkplein.org/home/ themas/r-k_kerk/ ambten