Misregels: Naschrift

Een  lezer in Parijs reageert met de vraag waarom ik tussen priester en pastoraal werker niet de diaken vermeld. In Parijs  kunnen de diakens zeker wel het evangelie voorlezen en daarna  ook nog de preek houden. Ik antwoordde hem als volgt:

Een terechte vraag. Er is wel wat over te zeggen. Het zou dan moeten gaan over de permanent diaken en niet over de transeunt diaken. Deze laatste is een  voorstadium voor het priesterschap.

Ook het permanent diaconaat is een wijding en maakt als onderste trede deel uit van de kerkelijke hiërarchie. Als zodanig is de permanent diaken gehoorzaamheid verschuldigd aan de (zijn) bisschop. De permanent diaken is wel een man, maar het celibaat is niet verplicht. Hij kan gehuwd zijn en vader van een gezin.

Het instituut van de permanent diaken bestaat sedert Vaticanum II. Meer uitvoerige informatie kun je onder meer vinden op de website www.rkk.nl onder het kopje ‘katholicisme’>’encyclopedie’>’d’>’diaken’.

Volgens mij is het permanent diakonaat niet erg van de grond gekomen. Ik ken er geen en het aartsbisdom heeft er sedert 2009 geen eigen opleiding voor. Die is, net als de priesteropleiding, ondergebracht bij de priesteropleiding van het bisdom Haarlem-Amsterdan – de Tiltenberg -.

De diaken kan in de parochies veel van het werk van de priester overnemen: het doopsel toedienen, catechese geven, preken, communie uitreiken, assisteren bij een huwelijksvoltrekking, uitvaarten bedienen en sacramentaliën(?) toedienen. En verder kan de diaken een belangrijke rol spelen in de diakonie, de verzorging van de liefdadigheid, en de bezieling van de gemeenschappen. Bij ons heet dat tegenwoordig ‘gemeenschapsopbouw’.

Veel van deze taken verrichten de pastoraal werkers bij ons ook. Voor het toedienen van het doopsel krijgt een pastoraal werker voor een bepaalde parochie speciaal verlof van de bisschop. Preken in een eucharistieviering mag hij niet. In het algemeen is daar geen behoefte aan. De priester die in een eucharistieviering voorgaat houdt doorgaans ook de preek. In de praktijk is daar ook geen pastoraal werker bij aanwezig. In een woord- en communieviering, waarin een pastoraal werker voorgaat preekt hij wel, al heet het dan dat hij/zij een overweging houdt. In woord- en communievieringen, gebedsdiensten en dergelijke, zoals bijvoorbeeld de laudenviering wordt ook voorgegaan door speciaal daartoe opgeleide parochianen, die dan eventueel ook een overweging houden.

Ik denk dat er bij de pastoraal werkers geen animo voor het diaconaat bestaat, omdat ze dan deel gaan uitmaken van de kerkelijke hiërarchie, en daarin blijvend op de onderste trede. Weinig aantrekkelijk voor een overigens professioneel opgeleide theoloog en in de pastorale zorg getrainde man.  Een vrouw zou daartegen wellicht minder bezwaar hebben. Als het permanent diakonaat ook voor de vrouw toegankelijk gemaakt zou worden, verwacht ik een grote toeloop van vrouwen. Ik baseer dit op het grote aantal vrouwen dat overal in de parochies kerkelijk ambtelijke taken verricht. Dat zou een mooie opstap kunnen zijn naar het vrouwelijk priesterschap. Maar van de huidige paus en het huidige college van kardinalen, waarvan de jongste(?) Willem Eijk heet, kan dat niet worden verwacht.

Van het permanent diakonaat kan, naar ik meen, voor de actuele problemen in de kerk, geen soelaas worden verwacht. De viering van de eucharistie blijft gekoppeld aan de mannelijke celibataire priester – waardoor in de lokale parochiekerken  maar sporadisch, zeg een keer in de maand, een eucharistieviering gehouden kan worden – en leiding en  bestuur  blijft exclusief voorbehouden aan de clerus. (De priester is alles, de leek is niets.)

Pastoraal werkers worden bij ons ook pastor, ‘herder’ genoemd. Een benaming die eigenlijk ook aan de priester is voorbehouden.

Het CIC ,Codex Iuris Canonici,  wijdt een aantal artikelen aan het diaconaat. Bovendien delegeert het een aantal zaken ter regeling aan de diocesane bisschop. Er zullen dus hier en daar verschillende regels kunnen gelden. Ik ben geen expert in het kerkelijk recht. Maar in grote lijnen is het voorgaande wel juist.